lunes, 17 de septiembre de 2007
viernes, 31 de agosto de 2007
"La Correspondencia Gallega" e o desastre do 98.
" No ano de 1898, do antigo Imperio español, aquel tan extenso que no seu territorio nunca chegaba a poñerse sol, so quedaban Cuba, Puerto Rico, Filipinas e varios arquipélagos da Micronesia. Trinta anos antes xa estalara a primeira revolta importante na Gran Antilla cubana, onde os rebeldes lles plantaron cara ás tropas españolas durante dez anos, nunha confrontación que remataría coa paz de Zanjón. O armisticio saltaría polos aires cunha nova insurrección, a de 1895, que lideraría José Martí -creador, en 1892 nos do Partido Revolucionario Cubano- e que contaría, xa de inicio. con apoio estadounidense. Entre medias, en 1892, e tamén co concurso dos americanos, que operaban dende Hong Kong, produciuse o alzamento dos naturais das Illas Filipinas, con Emilio Aguinaldo á cabeza.
En ambos os escenarios a loita foi encarnizada, pero en Cuba o exército optou pola guerrilla e por métodos que hoxe serían considerados como terrorismo: voladuras de trens de pasaxeiros, matanzas de propietarios de térras, arrase de colleitas e rábanos, imposto revolucionario... Para contrarrestar a ofensiva local o xeneral Valeriano Weyler, gobernador español da illa, decidiu aplicar unha ferrea política que afogara a resistencia. Concentrou a poboación civil en zonas ou poboados controlados para illar as partidas pero a fame apoderouse dos labregos reconcentrados e o Goberno dos EE.UU. atopou nisto e na escusa de defender os intereses e as facendas dos seus cidadáns unha motivación para intervir militarmente. De feito, a aquelas alturas o capital americano xa era moi superior ao nativo e ao español, en negocios coma o azucreiro, no que o magnate Edward Atkins era o rei.
Facendo oídos xordos as ameazas da gran potencia, o Goberno liberal de Sagasta, que decidirá relevar a Weyler e concederlles a autonomía os cubanos para tratar de debilitar a insurrección, acabaría por aceptar que a concesión non solucionaba o conflito e chegaría a enviar máis de 200.000 soldados.Nos tres anos de conflagración produciríanse máis de 55.000 mortos, dos que só dous milleiros o foron en acto de guerra. Os demais morrerían polas enfermidades contraídas no trópico, entre outras razóns porque as nosas forzas carecían de medios materiais, dos alimentos necesarios e da atención médica axeitada.
Era, todo o mundo o sabía, unha guerra perdida de antemán ate o extremo de que os EE.UU. non precisaban tan sequera de combater para gañala. Con seguir protexendo e armando os insurrectos tiñan abondo. Como comentaba un cronista inglés da época "no han podido ustedes vencer con 200.000 hombres a los separatistas solos y ahora los quieren ustedes [derrotar] acompañados". Outra cousa era que, a pesar de todo, decidirán entrar en batalla...
Pódese dicir, daquela, que a guerra hispano-norteamericans innecesaria se se quere, desenvolveuse nun curto espazo de tempo; tivo dúas frontes e constou de catro episodios. O primeiro foi o afundimento do acorazado estadounidense "Maine" no porto da Habana; que causou case 300 mortos e que serviu de pretexto e detonante do conflito armado. O segundo, a batalla de Cavite coa conseguinte destrución da flota española nas Filipinas. O terceiro foi a batalla de Santiago de Cuba, coa perda da Armada que mandaba o almirante Cervera, e o cuarto, o asedio e rendición de Manila.
Pois ben, mantendo os conflitos coloniais de fináis do século X como fío condutor, a presente obra pretende descubrirlle ao lector - despois dunha pequena, pero, cremos que necesaria, aproximación introdutoria sobre o nacemento e contidos do diario a analizar- reviravoltas da información que, das guerras de Cuba e de Filipinas recibiron os pontevedreses a través do xornal La Correspondencia Gallega.
Unha información que dende a perspectiva actual seguramente habería que tildar de insuficiente, pero que pon de relevo moreas de datos, anécdotas, informes e polémicas de todo punto novidosas e probablemente nunca publicadas en ningún libro.
Polo demais, o texto -froito dun ano de documentación, pescudas, contraste, rastrexo e cotexo- estruturouse de tal xeito que, amáis "do diario das operacións de guerra", ofrece capítulos con vida propia no que se debullan os fenómenos do patrioterismo, o enfermizo interese por toda a liturxia militar, o papel desempeñado pola prensa, ou fenómenos do rexionalismo e a "xeración do 98".
Nuturalmente compre ter en conta que o traballo, máis xornalístico que histórico, non está exento, porén, de contrastes historiográficos realizados polo autor para cubrir baleiros -as hemerotecas non dispoñen de toda a colección de La Correspondencia Gallega e do mesmo 1898 faltan aproximadamente unha ducia de exemplares e outras follas soltas-, reforzar exposicións ou teorías, cotexar hipóteses ou facer máis amena a lectura.
Con ese espirito, pois, de achegarlles os lectores de hoxe en día unha moi particular e pontevedresa visión do "Desastre do 98", foi concibida esta obra que, ao mesmo tempo, quere ser unha homenaxe a todos os mozos galegos que caeron absurdamente na fronte, ao mesmo tempo que se derrubaba o vello Imperio español.
Moitos dos seus nomes e apelidos apareceron nas páxinas de La Correspondencia Gallega como último tributo de recoñecemento e condolencia".
Editado polo Servizo de Publicacións da Deputación de Pontevedra.
jueves, 12 de julio de 2007
El viaje de un periodista que ama la vida
TODO LO QUE NUNCA LE CONTARON SOBRE ISRAEL Y NI SIQUIERA PODIA IMAGINAR
Uno que es periodista, incluso de vacaciones, prueba a contrastar la noticia con fuentes israelíes y la versión es bien distinta. Los terroristas hostigan desde diferentes emplazamientos a la población civil israelí lanzando misiles desde edificios habitados, mezquitas, escuelas o desde donde mayor repercusión mediática consigan. En esta ocasión Israel ha puesto a prueba un nuevo sistema de radar móvil que, situado en el extremo de una mira telescópica de considerable altura, ha detectado el origen de los disparos y ha servido dicha información en décimas de segundo al helicóptero “Apache” que sobrevuela la zona. Así que esta vez han pillado a los desalmados terroristas que nunca tienen escrúpulos en utilizar a niños y mujeres como escudos humanos, sin que eso preocupe lo más mínimo a UNICEF o Amnistía Internacional. Poco después me llama un amigo argentino de Jerusalem y me dice que vea la TV israelí. Básicamente cuentan lo mismo que les acabo de relatar. Con todo, las bombas que los terroristas disparan desde Gaza nos quedan muy lejos. En el resto del país se respira calma, actividad y mucha vida. El único incidente que nos llama la atención es que en la explanada del Monte del Templo –“de las Mezquitas” para los musulmanes- un guardián de la fe islamista se lanza como una fiera contra una pareja que acaba de osar cogerse de la mano y besarse imperceptiblemente. La intolerancia incluso al aire libre.
Mientras tanto, chicas y chicos jovencísimos, con uniformes caqui confraternizan por las calles jerosolimitanas con los turistas que lo desean; prestan sus gorros y sus armas descargadas para la foto; posan con nuestra bandera de Galicia y llevan con alegría y patriotismo eso de tener que servir tres años en el ejército (24 meses las mujeres) y un mes más cada año de sus vidas, hasta los 55 (50 años para ellas). Están orgullosos de poder garantizar con su sacrificio que no habrá más Masadas, esa fortaleza que también visitamos antes de bañarnos en el Dead Sea, situada a 450 metros sobre el nivel de ese Mar Muerto que, a su vez es el punto más bajo del planeta a 400 m. bajo a línea de flotación del Mediterráneo.
Tal vez algunos de estos jóvenes soldados tuvieron que pelear el verano del 2006 contra los terroristas de Hezbollah, los mismos que, además de causar la muerte entre la población civil israelí, destruyeron, en 33 días, un millón de árboles. Menos mal que el Keren Kayemeth LeIsrael ha plantado desde 1901 no menos
Fuimos a Israel llenos de prejuicios y de falsos iconos. A varias generaciones de europeos nos han criado con el icono del niño palestino tirándole piedras al todopoderoso tanque israelí, con el icono del nuevo muro de la vergüenza, con el icono de la miseria y de los campos de refugiados, con el icono romántico del mártir suicida… Al final resultó que los pobres niños palestinos, cuyos salvajes padres o los cobardes dirigentes terroristas de este desgraciado pueblo los envían a la muerte, han matado a pedradas –bueno, no los mataron, los judíos se murieron- a 1.200 israelíess, el 90% civiles, “mientras que el segundo mejor ejército del mundo –ironiza el politólogo de Oriente Medio Daniel Maoz- sólo ha podido eliminar a 4.000 palestinos (el 90% activistas), cifra que, por lo demás ha valido para que desde Europa, premios Nobel como Saramago compararan Palestina con Auschwitz…”. Precisamente sobre la banalización del Holocausto al estilo Saramago, algo tan en boga en la actualidad, Perla Hazan directora de la sección Iberoamericana del demoledor Yad Vashem (Museo de la Shoá) de Jerusalém que también recorrimos, nos manifestó su deseo de que Occidente trabaje conjuntamente para transmitir el legado de no olvidar: “Recordando el pasado –dijo- seguro que seremos capaces de conseguir un futuro más humano”.
Otro de los mitos, el de los niños arrojando piedras contra los “invencibles” Merkavá ha sido explotado hasta la saciedad, según explica el profesor Maoz quien advierte que lo que realmente mata son hombres y no piedras, y también niños que se ponen un cinturón de explosivos “para aniquilar a cuantos más judíos mejor, porque eso es lo que les enseñan en las escuelas. Por eso se suicidan –y lo han hecho en 180 ocasiones desde 1994-, no a favor de algo, pongamos la creación de un Estado, sino en contra de la existencia del otro. Eso sí, ningún líder de Hamás, Yihad Islámica, Fatah, OLP o Mártires de Al Aqsa han enviado a sus hijos al sacrificio”. Mientras admiro las fascinantes vidrieras de Marc Chagall en la sinagoga del universalmente conocido hospital Hadassah (una institución fundada en 1912), recuerdo la explicación que minutos antes dio su directora cuando aludió a que allí se atendía a todo el mundo, a víctimas y a verdugos, a terroristas y a inocentes. “Salvar una sola vida es salvar al mundo”, dijo convencida. Pero la vida tiene muy poco valor para quienes están dispuestos a cambiarla por gozar de 70 vírgenes en el paraíso.
Los derechos humanos no existen en los territorios que controlan Hamas o Al Fatah, pero a los europeos nos pareció que –a pesar de celebrarse sin libertades, ni derechos fundamentales, ni candidaturas de todas las tendencias; y a pesar de que no se considerarían válidas en ningún país occidental- las elecciones palestinas fueron democráticas. Así que a los israelíes, de derechas y de izquierdas, les llevan todos los demonios que nosotros, los europeos, los expedidores de los “auténticos certificados democráticos king size o extra luxury”, miremos con lupa todas sus acciones y pasemos por alto todos los abusos antidemocráticos de los dirigentes palestinos y que nos importe una higa que las mujeres palestinas vivan sojuzgadas mientras las cómicas españolas se iban a fotografiar con Arafat.
Como ejemplar fue que durante las décadas de los 70, 80 y 90 ingresaran cada día en Israel 150.000 palestinos para trabajar. Naturalmente, Europa siempre exigió que Israel empleara mano de obra palestina, pero nunca pidió lo mismo de Jordania y Egipto, países igualmente limítrofes con los palestinos de quienes son hermanos de sangre y de religión. Eso sí, si les daban trabajo se criticaba a los judíos por tener colapsados en las colas fronterizas a los pobres palestinos, pero si no se lo daban, entonces Israel era un país sin entrañas.Vinimos, en fin, con el mito de los campos de refugiados entre ceja y ceja. Tanto leerlo en los medios escritos y oirlo (que no verlo) por TV todos los días, nos habíamos imaginado una Palestina llena de lugares descampados con tiendas de campaña, calles de tierra, niños hacinados, sin agua, sin luz, sin nada... Y resulta que no es así. “El problema de los refugiados –asegura el escritor y profesor de la Universidad Hebrea, Gustavo D. Perednik- no fue creado por Israel sino por los paises árabes que invadieron nuestro país en 1948 e invitaron a los árabes que vivían entre nosotros a que abandonaran sus hogares. Luego perdieron la guerra pero fueron Egipto y Jordania quienes se “ocuparon” de sus hermanos refugiados hasta que se cansaron de ellos y, tras la guerra del 67, Israel se tuvo que encargar de la administración de esos territorios conquistados en una guerra defensiva. Desde el 67 y el 94 Israel construyó viviendas, hospitales, escuelas y siete universidades en Gaza y Cisjordania. Desde que Israel se retiró de Gaza, lo que haya ocurrido allí es responsabilidad de la ANP y de Hamás. Lo cual no impide, aunque la prensa de ustedes no lo cuente, que a pesar de que nos ataquen desde Gaza con Kassam, no hayamos dejado de suministrarles cada semana toneladas de alimentos y medicamentos.